Σταλινοραγιαδισμός



Γιουρούσι στο ντοβλέτι


Η πρόσφατη κρίση έβγαλε στη φόρα πολλά αναπάντεχα στοιχεία, άλλα ελπιδοφόρα άλλα τραγελαφικά, από το κίνημα των πλατειών έως τη διακυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Η νεοελληνική κοινωνία βρέθηκε επιτακτικά αντιμέτωπη με θέματα πέραν του στενά οικονομικού, υποχρεωμένη να αυτοπροσδιορισθεί σε πολιτισμικό και σχεδόν υπαρξιακό επίπεδο. Μια από τις απαντήσεις της ενσαρκώθηκε στο γιουρούσι της τελευταίας πενταετίας. Η ιδέα του κράτους σαν τρόπαιο, κοινός παρονομαστής της νεοελληνικής πολιτικής σκηνής, ξεπέρασε στη συγκεκριμένη περίπτωση κάθε προηγούμενο ως προς τη χυδαιότητα της εφαρμογής της.

Απαραίτητο συστατικό για ένα τέτοιο εγχείρημα είναι η ακραία, τυφλή ομαδοποίηση. Στο ποδόσφαιρο, μία είναι η ομάδα και οι άλλοι είναι «γαύροι», «βάζελοι» κ.λπ. Στο πολιτικό της αντίστοιχο, η ομάδα έχει μεν ανάγκη από κάποιο επιχρύσωμα, κάτι σαν ηθικό πλεονέκτημα, αλλά το βασικό είναι ένας καλός αφέντης, ένας ηγέτης ξύπνιος, αδίστακτος, τετραπέρατος, ένα «αλάνι» στην κοινή ελληνική, που κατατροπώνει τον αντίπαλο και μοιράζει γενναιόδωρα τα λάφυρα.

Τα θεμέλια τα έβαλε ο Ανδρέας, κατά την ολέθρια δεκαετία του ογδόντα, αναζωογονώντας τον εξαφανιζόμενο τότε ραγιαδισμό. Χάρις στα λεφτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εξαγόρασε όχι μόνο ψήφους αλλά και συνειδήσεις, εκσυγχρονίζοντας το πελατειακό τερατούργημα που μας περιβάλλει και σήμερα. Η επιτυχία του στη δημιουργία νέων ηθών ήταν τέτοια ώστε ακόμη και το αποκορύφωμα του αίσχους, το σκάνδαλο Κοσκωτά το 1989, δεν τσαλάκωσε ιδιαίτερα την υστεροφημία του. Εντελώς φυσικά, ο Τσίπρας τον επικαλείται σαν πρότυπο αν και τον έχει μακράν ξεπεράσει ως προς το ταλέντο και τον κυνισμό.

Η συνεισφορά του ΣΥΡΙΖΑ, από την κυβέρνηση ή την αντιπολίτευση, στην υποδαύλιση του ραγιαδισμού αντλείται από το σταλινικό ρεπερτόριο. Πρόκειται, ασφαλώς, για σταλινισμό οπερέτας, γιατί ο πραγματικός σταλινισμός είναι σήμερα αδιανόητος στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ωστόσο, στον τομέα της προπαγάνδας, της «επικοινωνίας» όπως την αποκαλεί με σεμνότητα, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αντάξιος του προτύπου του: οι αντίπαλοι των συνεργατών του Καμμένου είναι ακροδεξιοί, η μέρα είναι νύχτα, το ναι είναι όχι, οι μετανάστες εξαφανίζονται. Το εντυπωσιακό ποσοστό που συγκέντρωσε στις τελευταίες εκλογές τού επιτρέπει να συνεχίσει ανενόχλητος την πορεία του.

Είναι αποκαρδιωτική η απουσία δημόσιας αγανάκτησης απέναντι σε αυτό το ασύστολο παραλήρημα. Η φωτεινή εξαίρεση του Αρκά υπογραμμίζει την ένοχη σιωπή του λεγόμενου προοδευτικού χώρου. Άλλωστε η περίπτωση του Αρκά αντιμετωπίζεται με υποδειγματικό τρόπο από τις στρατιές των συριζαϊκών τρολ. Το σταλινικό οπλοστάσιο, εκφοβισμός, συκοφαντία, βρισιές, δολοφονία χαρακτήρα, κινητοποιείται στην ολοκληρία του γιατί όντως ο κίνδυνος είναι θανάσιμος.

Στους πολλούς και μεγάλους αγώνες της σύγχρονης ιστορίας μας, η έννοιες της αυτονομίας και της δημοκρατίας εμφανίζονται μόνο σε εμβρυακή μορφή. Το 2011, στο Σύνταγμα, το αίτημα της άμεσης δημοκρατίας βγήκε δυναμικά στο προσκήνιο, υιοθετημένο οπωσδήποτε όχι από την πλειοψηφία αλλά από μια διόλου αμελητέα μειοψηφία. Από αυτή την άποψη, το ελληνικό κίνημα ήταν το πιο προχωρημένο σε σχέση με τα αντίστοιχα κινήματα των πλατειών στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες εκείνη την εποχή.

Η υποχώρηση του κινήματος σήμανε και την αποχώρηση αυτής της σημαντικής μερίδας από την πολιτική σκηνή. Κανένας δεν μπορεί να πει αν πρόκειται για προσωρινό φαινόμενο. Στο σταυροδρόμι όπου βρισκόμαστε είμαστε πάντως υποχρεωμένοι να επιλέξουμε σε ποιο από τα δύο βασικά σκέλη της παράδοσής μας θέλουμε να στηριχθούμε: Αρχαιότητα ή Βυζάντιο, αυτονομία ή σκοταδισμό; Η αντινομία μεταξύ των δύο είναι αγεφύρωτη. Η ευθύνη όλων μας είναι μεγάλη για το πού θα γείρει η πλάστιγγα.

Έχουμε την τύχη να είμαστε συμμέτοχοι στην οικοδόμηση της Ευρώπης. Το ότι επωφεληθήκαμε καθοριστικά από την κοινοτική χρηματοδότηση — αν και ακόμη κι αυτό αμφισβητείται σε μερικούς κύκλους — είναι σχεδόν δευτερεύον. Η Ευρώπη αποτελεί κυρίως ένα πολιτισμικό πλαίσιο όπου η αυτονομία παραμένει κεντρική αξία. Η εδραίωση και εξάπλωση αυτής της αξίας, στη χώρα μας και στις άλλες, μπορεί να γίνει το βασικό πρόταγμα της εποχής μας.

Η Ελλάδα είναι όντως το λίκνο της δημοκρατίας και της αυτονομίας. Αν θέλουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας συνεχιστές αυτής της παράδοσης, τότε πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η νοοτροπία που εκδηλώθηκε την τελευταία πενταετία βρίσκεται στον απόλυτο αντίποδα.



Χρήστος Γραμματίκας,     Σεπτέμβριος 2019